donderdag, 09 maart 2023

Maart 2023 - Meer consolidatie in de ouderenzorg?

Een recent artikel in het Financieel Dagblad bevat een overzicht van fusies en overnames in de zorg in 2022. De totale waarde van fusies en overnames vorig jaar was € 2,5 miljard. Het gaat daarbij vooral om farma- en medische technologiebedrijven. Bij zorgorganisaties, en zeker in de ouderenzorg, waren er juist opvallend weinig fusies en overnames in 2022.

Twee jaar geleden heb ik in drie artikelen inzicht gegeven in de mate van consolidatie in verschillende segmenten van de Nederlandse zorgsector. Hiervoor heb ik gebruik gemaakt van de jaarlijkse analyse van de financiële resultaten van Nederlandse zorgaanbieders uitgevoerd door Verstegen accountants en Intrakoop.

Een belangrijke uitkomst van mijn analyse was dat de ouderenzorg de minst geconsolideerde sector van de Nederlandse zorgmarkt is. Bovendien liet de ouderenzorg ook een relatief kleine toename van de consolidatiegraad zien. Alleen binnen de ziekenhuissector vond minder consolidatie plaats, maar dat is inherent aan het feit dat deze sector al het meest geconsolideerd was.

De lage consolidatiegraad in de ouderenzorg kent een aantal verklaringen. Ten eerste is de zorg- en dienstverlening in de ouderenzorg relatief gezien minder complex dan in andere sectoren. Ten tweede was het investeringsniveau in de sector relatief laag (behalve voor vastgoed). Ten derde hebben de cliënten een duidelijke voorkeur voor zorg- en dienstverlening “dicht bij huis”. 

Dat laatste zal niet snel veranderen, maar we kunnen er veilig van uitgaan dat met het WOZO-programma en andere ontwikkelingen de eerste twee factoren wel gaan veranderen:

  • Het “verbod” op het bouwen van meer verpleeghuiscapaciteit betekent dat ouderenzorgorganisaties hun totale strategie moeten heroverwegen, nieuwe diensten moeten ontwikkelen en nieuwe werkwijzen moeten uitrollen. De investeringen, het kennisniveau en de veranderingscapaciteit  die hiervoor nodig zijn kunnen voor kleine organisaties een probleem zijn.
  • De wens van de overheid voor meer samenwerking in de regio zal strakkere banden tussen organisaties gaan betekenen. Fusies zullen de samenwerking eenvoudiger maken.
  • Uitdagingen in het vinden en vasthouden van personeel (en de toenemende kosten hiervan) zullen vragen om grote investeringen in nieuwe werkwijzen en technologieën. Deze investeringen kunnen beter gedragen worden door grotere organisaties.

De vraag is wat dit betekent voor individuele organisaties. Belangrijk is dat groter worden nooit een doel in zichzelf kan zijn. Groei en consolidatie kan een antwoord zijn op de nieuwe uitdagingen van de ouderenzorg, maar bestuurders moeten in hun strategiebepaling en visie op de optimale schaalgrootte antwoorden geven op vragen als:

  • Wat zijn de gevolgen van WOZO en andere veranderingen in de omgeving op de organisatie?
  • Wie zijn mijn concurrenten, nu en in de toekomst? Hoe gaan ze concurreren en hoe zullen ze reageren op de komende veranderingen in regelgeving en markt?
  • Wat zijn de noodzakelijke en te verwachten technologische ontwikkelingen? En wat moet ik doen om deze te implementeren? (Kennis in huis, investeringen, etc.)
  • Hoe kan ik positieve exploitatieresultaten blijven realiseren? Hoe kan ik het kostenniveau beïnvloeden?
  • Wat zijn bronnen voor het financieren van nieuwe investeringen? Wat zijn de voorwaarden om daar gebruik van te kunnen maken?
  • Hoe kan ik de nodige schaalgrootte bereiken? Zijn er andere organisaties waarmee kan worden gefuseerd of die kunnen worden overgenomen? Wat zou een fusie of overname betekenen voor de marktpositie en relatie met belangrijke stakeholders?

Afhankelijk van de antwoorden op deze (en andere) vragen kan het zijn dat de conclusie is dat schaalvergroting nodig is en dat een fusie of overname de manier is om dit te bereiken. Maar schaalvergroting of niet, het begint allemaal met een plan.